Διαβάστε περιγραφές του Κάμπου, όπως τον αποτυπώνουν ιστορικές προσωπικότητες
Κείμενα
«Ο Κάμπος της Χίου είναι από τις πιο παράξενες και πιο διαλεχτές γωνιές της ελληνικής γης. Πρέπει να φανταστεί κανείς μια απέραντη έκταση φυτεμένη σχεδόν αποκλειστικά με λεμονιές και τα συγγενικά τους δέντρα, πορτοκαλιές, μανταρινιές, νερατζιές. Μερικοί μικροί ελαιώνες εδώ και εκεί. Άφθονα λουλούδια ανάμεσα στα δέντρα (θυμάται κανείς κυρίως τα γιασεμιά). Αλλά το μυροβόλο αυτό δάσος δεν προσφέρεται μονομιάς στον επισκέπτη. Είναι χωρισμένο σε περιβόλια, περιφραγμένα με υψηλούς κοκκινόχρυσους τοίχους. Μπορεί κανείς να πλανιέται ώρα πολλή στον Κάμπο, ανάμεσα στους τοίχους χωρίς να βλέπει τίποτα από το δάσος, αναπνέοντας μονάχα την ατμόσφαιρά του. Κάποτε ανοίγει μια βαριά πόρτα. Το δάσος επί τέλους αποφασίζει να φανερωθεί πλούσιο, ζωντανό, σπαρταριστό από δροσιά και τρυφερά μουρμουρητά και φλιφλίσματα. Ένας πλακόστρωτος σκιερός δρομάκος διασχίζει τη χλόη. Ένα μαγγανοπήγαδο τρίζει αργά και ρυθμικά. Το νερό στάζει στις πλάκες μονότονα. Μες στην πυκνή πρασινάδα ένα παλαιϊκό σπίτι κρύβει ζηλιάρικα τη μόνωση του, τις κιτρινισμένες βιβλιοθήκες του και τα μελαγχολικά πορτραίτα των κοριτσιών του 19ου αιώνα.
Ο Κάμπος είναι ο ιδανικός τόπος της ιδιωτικής ζωής, της κλειστής, της εσωτερικής ζωής, των περιφραγμένων πολυτίμων πραγμάτων, ο τόπος όπου θα ήθελε κανείς, σε ορισμένες στιγμές, να σταθμεύσει για πάντα. Μα όποιος ανέβει στις ταράτσες των παλαιϊκών σπιτιών βλέπει από ψηλά το μεγάλο λεμονοδάσος που κυματίζει ζωηρά, στο φύσημα του ανέμου, σα μια πράσινη θάλασσα. Και πιο πέρα η άλλη θάλασσα, η γαλάζια, προς το άπειρο. Κι όλα αυτά μας καλούνε σε ταξίδια.»
Θεοτοκάς Μ.Γεώργιος, Απόσπασμα από τον οδηγό, Χίος, χ.τ., χ.χ.
«Τους έδειξα την θέσιν Λευκωνιά και το πλοίον διευθύνθη εκεί ακολουθούμενον από τα άλλα πλοία …. Τον εμποροπλοίαρχον της Σαπφούς εγνώριζον προ ετών … του έδειξα την θέσιν όπου εκβάλλει ο ποταμός Κοκαλάς και του είπον ότι εις το μέρος τούτο τα νερά είναι βαθιά και το πλοίον δύναται αφόβως να πλησιάση, διότι μόνον άμμος υπάρχει εις όλον τον πυθμένα, επομένως δεν υπήρχεν κίνδυνος διά τα πλοία. Όλοι οι άντρες ήσαν επί των καταστρωμάτων των πλοίων. Πλησιάζοντες ενεθυμήνθην ότι εις την θέσιν Κοντάρι υπήρχε μικρόν Τουρκικόν φυλακείον κτισμένον και χρωματισμένον κατά την τουρκικήν συνήθειαν κόκκινον και είπον να ειδοποιηθή εν πλοίον να βάλη διά τηλεβόλου κατά τούτου.
Η θέσις παρά τας εκββολάς του Κοκαλά μας έδιδεν το ωφέλημα ότι τα πλοία ηδύναντο να πλησιάσουν πολύ εις την ξηράν, διότι τα νερά είνε καλά και αι λέμβοι ακόμη επλησίαζαν τόσο προς την ξηράν, ώστε οι άνδρες εκ τούτων επήδων έξω, χωρίς να βραχούν. Επίσηξς καθ’ όλον το μήκος της παραλίας υπήρχεν παλαιόν σιδηροδρομικόν πρόχωμα από τον καιρόν [που] είχεν κατασκευασθή ο λιμήν Χίου όστις μετέφερεν λίθους από την θέσιν Αγ.Κωνσταντίνος …»
Ο Γεώργιος Χωρέμης αποτελεί μια εμβληματική φυσιογνωμία για την Χίο, λόγω της επιστημονικής και επιχειρηματικής του δράσης στην Αίγυπτο και της διαμόρφωσης του μοναδικού κάλλους και σημασίας κτήματος κοντά στην Απλωταριά. Είχε επίσης την χαρά να πολεμήσει για την απελευθέρωση του νησιού το 1912 και το ταλέντο να αφήσει μια λεπτομερή περιγραφή των επιχειρήσεων και μοναδικών λεπτομερειών για την παραλία του Κάμπου, Κοντάρι-Λευκωνιά.
Χωρέμης Ι. Γεώργιος, Όσα ο ίδιος είδον κατά την κατάληψιν της Χίου υπό του Ελληνικού Στρατού. Με βιογραφικό του Γ.Ι.Χωρέμη από το φιλόλογο Γρηγόρη Δ. Σπανό, Χίος (άλφα πι) 2002.
«Το προάστιο που βρίσκεται νότια της πόλης της Χίου είναι ο Κάμπος. Έχει ωραία περιβόλια με λεμονιές και πορτοκαλιές και ωραία ευχάριστα σπίτια. Οι δρόμοι του όμως είναι στενοί και οι τοίχοι ψηλοί, γεγονός που εμποδίζει τη γενικότερη θέα. Εκεί δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό αλλά μόνο μαγγανοπήγαδα.
Πολλές εξοχικές κατοικίες έχουν την όψη μικρών μεσαιωνικών πύργων. Κτισμένα από σκληρή πέτρα, έχουν εξωτερικά μια μεγαλοπρεπή σκάλα. Στον πρώτο όροφο βρίσκονται τα διαμερίσματα και στο ισόγειο υπάρχουν οι στάβλοι, οι κατοικίες των επιστατών και των υπηρετών, οι κάβες, οι αποθήκες.
Ο Κάμπος περιλαμβάνει 650 περίπου κατοικίες, εκ των οποίων μερικές ανήκουν σε Οθωμανούς και χωρίζεται σε τρεις ενορίες.»
Ο Κάμπος το 1877 μέσα από τα μάτια του γιατρού Adolphe-Louis Testevuide
Testevuide Ad., Το νησί της Χίου. Κείμενο και σχέδια από το περιοδικό Le Tour du Monde 1877, Μετάφραση Μαρία-Ευγενία και Νίκος Πλατής, Χίος (εκδόσεις Ιππόκαμπος) 2003, σ. 60.
«Η ωραιότερη περιοχή της νήσου είναι τα περίχωρα της πρωτεύουσας: αυτή η πεδιάδα, που έχει έκταση πέντε τετραγωνικές λεύγες, είναι σκεπασμένη με πορτοκαλιές. Τα βουνά του Προβατά, που υψώνονται στο κέντρο της νήσου, κατευθύνονται απ’τα νοτιοδυτικά στα βορειοανατολικά και απολήγουν στη θάλασσα, δυο λεύγες περίπου βόρεια της πόλης. Στα νότια, κόβονται σε ορθή γωνία από μια μικρήν οροσειρά, που κατευθύνεται από τα δυτικά προς τα ανατολικά και τελειώνει στο ακρωτήριο της Αγίας Ελένης. Αυτά τα δύο βουνά και η θάλασσα σχηματίζουν ένα τρίγωνο, που στο κέντρο του βρίσκεται η πόλη. Όταν από κάποιο ύψωμα, το αγκαλιάσετε με το βλέμμα, θα δείτε έναν απέραντο κήπο. Η φύση παρουσιάζει καμιά φορά τα ωραιότερα τοπία, δεν παρουσιάζει τα πλουσιότερα. Το βλέμμα, περιορισμένο, απ’ αυτές τις τρεις πλευρές που σχηματίζουν η θάλασσα και τα βουνά, δε πέφτει παρά σε μιαν απέραντη συστάδα πορτοκαλιών που είναι πάντα πράσινες και πάντα ανθισμένες. Από τη θάλασσα, ο ταξιδιώτης φτάνοντας στη Χίο, τις βλέπει ν’ ανεβαίνουν αμφιθεατρικά σε μήκος πολλών λευγών. Ταξιδιώτες βεβαιώνουν πως το Μάη ολόκληρη η νήσος, η θάλασσα που την περιζώνει, και μέχρι την ασιατική ήπειρο, όλα είναι πλημμυρισμένα απ’ τη μυρωδιά των πορτοκαλιών. Υπολογίζεται πως η πεδιάδα αυτή παράγει εξήντα εκατομμύρια πορτοκάλια. Η πορτοκαλιά απαιτεί πολλήν εργασία και έξοδα για την καλλιέργεια της· ωστόσο η καθαρή παραγωγή ενός εκταρίου γης φυτεμένης με πορτοκαλιές εκτιμάται στη νήσο γύρω στα 1000 ή 1200 φράγκα.
Όταν βγαίνει κανείς από την πόλη από την νότια πλευρά, ακολουθεί ένα δρόμο , που σε απόσταση τριών λευγών είναι ολόγυρα περιφραγμένος με τοίχους· είναι μια μονοκόμματη σειρά από εξοχικά σπίτια και κήπους. Οι κήποι της Χίου είναι ξακουστοί· θα βρείτε εκεί λίγα λουλούδια, αλλά καμιά δενδροστοιχία με άκαρπα δένδρα, όπως στην Ευρώπη· εδώ το κάθετι αποπνέει λιγότερη πολυτέλεια και περισσότερο πλούτο: δεν είναι παρά δένδρα καρποφόρα. Ένα φαρδύ πηγάδι, σκαμμένο βαθιά, δίνει νερό μ’ ένα μάγγανο που γυρίζει με τη δύναμη ενός αλόγου, κι αυλάκια το μοιράζουν στις ρίζες όλων των δένδρων.»
Fustel de Coulanges, Η νήσος Χίος. Ιστορικό υπόμνημα. Memoire sur l’ile de Chio (1856), πρόλογος, σημειώσεις ελληνικής εκδόσεως, μετάφραση Κώστα Χωρεάνθη, Αθήνα 1977, σ.7.
